نحوه صدور گواهی انحصار وراثت

هر کس که فوت می‌کند باید اولاً ورثه او مشخص شود و ثانیاً میزان سهم الارث آن‌ها تعیین گردد به گواهی‌ای که مشمل بر تعیین وراث و سهم الارث آن‌ها می‌باشد گواهی انحصار وراثت می‌گویند.

رسیدگی به این امر از سوی مرجع قانونی و با رعایت تشریفات مقرر در قانون را انحصار وراثت و رای صادر شده را گواهی انحصار وراثت می‌نامند. مرجع صالح جهت صدور گواهی انحصار وراثت مرجع صالح برای قبول درخواست گواهی انحصار وراثت شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی می‌باشد. ورثه یا اشخاص ذی نفع درخواست خود را به صورت کتبی در فرم مخصوصی که در شورای حل اختلاف موجود است و در آن نام و مشخصات درخواست کننده، متوفی، ورثه و اقامتگاه آن‌ها و نسبت بین متوفی و وراث نوشته می‌شود تنظیم نموده و به شورای حل اختلاف تقدیم می‌کنند تا در شورا مورد بررسی قرار گیرد.
انواع گواهی انحصار ورثه:
اگر متوفی دارای اموال باشد بایستی گواهی انحصار وراثت نامحدود اخذ کرد و اگر دارای اموال نیست صرف گرفتن گواهی انحصار وراثت محدود کفایت می کند. توجه داشته باشید اگر بعداً بخواهید ملک یا مال موروثی را بفروشید نیازمند گواهی انحصار وراثت نامحدود می باشید.
از لحاظ هزینه بین این دو تفاوت نیست. اما حیث مدت زمان بین آنها اختلاف است. از مراحل اخذ گواهی انحصار وراثت نامحدود انتشار آگهی است. فاصله بین انتشار آگهی در روزنامه تا زمان صدور گواهی یک ماه است. در خصوص نشر آگهی نیز لازم نیست کار خاصی انجام بدهید شعبه شورای حل اختلاف به پرونده رسیدگی می کند و خودشان رایگان نشر آگهی می کنند.
مدارک لازم جهت صدور گواهی انحصار وراثت:
۱- اصل گواهی فوت و کپی برابر اصل شده آن
لازم به ذکر است که پس از فوت متوفی موضوع و تاریخ فوت در سیستم الکترونیکی و یکپارچه اداره ثبت احوال کشور ثبت و پس از ابطال شناسنامه متوفی گواهی فوت او صادر و به ورثه تحویل داده می‎شود.
۲- اصل شناسنامه و کارت ملی همه وراث متوفی همراه کپی برابر با اصل آن
در صورتی که در زمان فوت نطفه‌ای منعقد شده باشد جنین نیز جزء وراث قرار می‌گیرد و می‌بایست در دادخواست مربوط قید شود.
۳- استشهادیه محضری
به این منظور اسامی کلیه وراث باید در فرم مخصوصی که توسط دادگستری در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرد نوشته شود و توسط دو نفر از اشخاصی که وراث و متوفی را می‌شناسند، در یکی از دفاتر اسناد رسمی امضا شده و امضای ایشان نیز توسط دفتر اسناد رسمی گواهی شود.
در واقع در این مرحله فرمی که از شورای حل اختلاف گرفته‌اید را به همراه گواهی فوت متوفی و همچنین اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی تمام وارثان باید به دفتر اسناد رسمی ببرید. در حقیقت این مرحله برای این است که دفتردار شهادت نامه‌ای را تنظیم کند و شاهدان با دادن امضا و گواهی وراث متوفی را به طور رسمی در همان فرم مخصوص تأیید کنند. 
۴- وراث باید لیست کلیه اموال و دارایی‌های منقول(قابل انتقال مثل پول، طلا و...) و غیرمنقول(غیر قابل انتقال مثل خونه و زمین) متوفی را به اداره دارایی حوزه محل سکونت متوفی ارائه کرده و رسید آن را دریافت کنند و همراه با تقاضای گواهی انحصار وراثت به مرجع صالح تقدیم کنند. در این مرحله صرفاً مشخصات متوفی و اموال و دارایی‌های وی در فرم مخصوصی به اداره دارایی اعلام می‌شود و نیاز و تکلیفی به پرداخت مالیات برای دریافت گواهی انحصار وراثت نیست. چرا که بعد از دریافت گواهی هم می شود مالیات را پرداخت کرد.
۵- تنظیم دادخواست به خواسته صدور گواهی انحصار وراثت بر روی فرم چاپی دادخواست
مرجع قضایی پس از ملاحظه اسناد و مدارک که ارائه داده‌اید با هزینه شما در یک روزنامه کثیرالانتشار تقاضای شما را آگهی می‌کند تا اگر شخص متوفی وارث دیگری داشته باشد با ملاحظه این آگهی به دادگاه مراجعه کند. پس از گذشت یک ماه از تاریخ نشر آگهی در صورتی که کسی به آن اعتراض نکند بدون تشکیل جلسه رسیدگی و دعوت از وراث گواهی انحصار وراثت صادر خواهد شد.
چه کسانی می‌توانند درخواست گواهی انحصار وراثت بدهند؟
هرکدام از ورثه یا هر ذی نفع دیگر می‌تواند درخواست صدور گواهی انحصار وراثت کند فرض کنید شخصی از متوفی بابت چکی طلبکار بوده و به عمد وراث اقدام جهت اخذ گواهی انحصار وراثت نمی‌کنند از طرفی برای اقامه دعوی برای طلب بایستی انحصار وراثت به دادگاه علاوه بر مستندات طلب ارائه کرد در این راستا طلبکار می‌تواند از شورای حل اختلاف با ارائه مستندات تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت نماید.